دوستان در زندگی شخصی و اجتماعی هر فرد دارای اهمیت بسیاری هستند. زیرا انسان اجتماعی آفریده شده و ناچار از معاشرت با دیگران است. زندگی او تحت تأثیر این روابط قرار دارد تا آنجا که امام علی (عليه السلام) فرموده اند: «هر کس را می توان از دوستانش شناخت.»

معاشرت با افراد آلوده به معصیت اگر برای اصلاح آنان نباشد، زیان آور بلکه هلاک کننده است؛ ضرر دنیا و آخرت را در بردارد و در نفس انسان تأثیر بسیار بدی به جای می گذارد. چون، نفس انسان استعداد سرشاری در کسب خصوصیات اخلاقی دیگران دارد و آنچه را از گنهکاران اکتساب می کند، معصیت و اخلاق سوء است.

دوستی اگر برای خدا باشد و دوستان همدیگر را در کارهای نیک و سیر الی الله تشویق و یاری کنند، دوستی رنگ  الهی پیدا کرده، عبادت می شود و وسیله ي فلاح و تقرب به باری تعالی. انسان در سیر معنوی خویش، همیشه احتیاج به مراقبت دارد. بدون آن در منازل راه می ماند و هرگز به مقصود نمی رسد.

رفیق خوب در این سیر بهترین یاور انسان است. وسیله ای است که او را از غفلت، سستی و توقف باز می دارد.

باید توجه داشته باشیم که رفاقت ما الهی باشد. بگونه ای باشیم که دیدن یکدیگر ما را به یاد خدا بیندازد و از دیدن یکدیگر لذت معنوی ببریم. همچنانکه بعضی از بزرگان گفته اند: «النَظرُ الی وَجه الأخِ، یَزیدُ فی البَصَر» نگریستن به روی برادر مؤمن، روشنائی دیده دل را زیاد می کند.

انسان باید با کسانی دوستی کند که زبان حالش چنین شود:

«ای خدا آئینه ي روی جمالت این دل است 

جان ما برگ گل است و عشق تو چون بلبل است»

آری!

«هر که خواهد همنشینی با خدا        گو نشین اندر حضور اولیاء»

«چون شوی دور از حضور اولیاء           در حقیقت گشته ای دور از خدا»[1]

اگر دوستان همدیگر را برای خدا، نه برای دنیا، دوست بدارند و دلهای خود را متحد کنند، بی شک رحمت الهی بر آنها نازل می شود.

«مهر پاکان در میان جان نشان                  دل مده الاّ به مهر دلخوشان

دست زن در ذیل صاحب دولتی           تا ز افضالش بیابی رفعتی

صحبت صالح تو را صالح کند            صحبت طالح تو را طالح کند»[2]

برای مردان خدا، هیچ لذتی بالاتر از همنشینی و دوستی با پاکان و صالحان، نیست. دوستی بامؤمنین برای تسریع در امور اجتماعی مفید و کارساز و برای سعادت و نجات آخرت، لازم است. اما، معاشرت و مشاورت با بی ایمانان و آنان که دارای سوابق نیکو نیستند، برای فعالیتهای اجتماعی و امور اخروی زیبانبار است.

مولای متقیان (عليه السلام) می فرمایند: «بپرهیزید از همنشینی با بدان، زیرا همنشینی و مصاحبت با آنان موجب هلاکت می شود. بر شما است که از مصاحبت اشرار دوری گزینید، چون آنها در حکم آتشند و نزدیکی به آنها سبب سوختن است.»

«ای فغان از یار ناجنس ای فغان         همنشینی نیک جوئید ای مهان»

مجالست و مصاحبت با اولیاء خدا، حضور در بارگاه قدس ربوبی است، چه مردان الهی مظهر اسماء و صفات خدای تعالی هستند و دلهایشان عرش خداوند است که:

«قلبُ المؤمنِ عَرشُ الرَحمان»

پي نوشت ها:

[1]. مثنوی

[2]. مثنوی